"بدترین دشمن"

 امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: بدترین دشمن انسان غفلت است: «الغفلةُ أَضرُّ الأعداء».۱

اما این دشمن خطرناک و مهلک چه طور وارد خانه دل ما شده است!؟

 حضرت در کلامی دیگر می فرمایند: «مَن غَفَلَ جَهِلَ»: انسان غافل، ناآگاه است. یعنی ریشه غفلت، ناآگاهی و بی معرفتی است.

 اگر ما ندانیم اصلاً برای چه خلق شده‌ایم، دنبال چه باید باشیم و کاری به غرض خلقت خود نداشته نباشیم، تبعاً در مسیری غیر از آن چه خدا برای ما خواسته یعنی در مسیر غیر "عبودیت و بندگی"، واقع می شویم و در ذهن خود اهدافی غیر از آن چه خدای تعالی برای ما منظور فرموده، ترسیم می‌کنیم. نتیجتاً در هر کار و شغل و حتی در تحصیل علمی هم که قرار بگیریم، همان را هدف خود قرار می‌دهیم که همین خودش نشانه خواب و غفلت ماست. هرچه هم این هدف خودساخته برای ما بزرگ‌تر و مهم‌تر باشد، خوابمان هم سنگین‌تر است!

در واقع خودمان این دشمن (غفلت) را به خانه خود دعوت کرده‌ایم و به دست خود، دروازه دلمان را به روی این دشمن باز کرده‌ایم که بیاید و ما را به هلاکت برساند!

خدای تعالی به پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «يا اَحْمَدُ... لاتَغْفُلْ اَبَداً، مَنْ غَفَلَ لا اُبالى بِأَىِّ وادٍ هَلَكَ»: ای محمد(صلی الله علیه و آله) هرگز غافل مباش! كسى كه از من غافل شود، برایم مهم نيست كه به كدام وادى هلاكت بیافتد!

 البته این، آخر کار و نهایت غفلت است، یعنی وقتی است که این خواب غفلت، به بی هوشی کامل، یا مرگ قلبی انسان منتهی شود! و این کسی است که دیگر خدای‌تعالی به بیداری و حیاتش امیدی ندارد و او را به حال خودش بلکه به شیطان واگذار کرده چون در سوره زخرف(آیه36) می‌فرماید:

«وَمَنْ یعْشُ عَنْ ذِكرِ الرَّحمَنِ نُقَیضُ لَهُ شَیطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ»: هر كس از یاد خداوند دوری كند، شیطانی را بر او مسلط می‌كنیم تا همنشین او باشد. در واقع معنای "یُضّلُّ من یشاء"  هم همین است.

خلاصه، آدمِ خواب را می‌شود یک جوری بیدار کرد ولی دلِ مرده، با هیچ صدایی و فریادی بیدار نمی شود! : «إِنَّكَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى‏ وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ إِذا وَلَّوْا مُدْبِرينَ» (نمل آیه80): ای پیامبر! مسلماً تو نمی‌توانی به  مردگان چیزی بفهمانی، و نمی‌توانی کران را هنگامی که رو بر می‌گردانند و پشت می‌کنند فراخوانی.

اما قبل از این که کار به این جا بکشد، خدای مهربان بارها و بارها با وسایل مختلف و فریادهای بیدارکننده انسان را بیدار می‌کند. در واقع اصلِ بیداری، دست ما نیست. بیداری فقط دست خداست یعنی خدای‌تعالی است که ابتدا انسان را تکانی می‌دهد و بیدارش می‌کند و بعد از او انتظار بیدار ماندن و انتظار حرکت و تلاش را دارد.

بنابراین وظیفه و کار ما بیدار کردن خودمان نیست چون این در اختیار ما نیست، بلکه وظیفه ما "بیدار ماندن" است  و بيدار ماندن خیلی مهم تر از بيدار شدن است، زيرا بسياري از افراد با تذکراتی مثل آیات قرآن یا خواندن مطالبی و یا حوادثي از قبيل مرگ نزديكان و ديدن برخي معجزات و کرامات و...، به طور موقت از خواب غفلت بيدار مي‌شوند ولی چون پشتش را نمی‌گیرند و بیداري خودشان را حفظ نمی‌كنند، پس از مدتي فیلشان یاد هندوستان کرده و مجدداً به وضع گذشته خود يا حتی بدتر از آن وضع برمي‌گردند.

بنابراین، يقظه يعني؛ بيدار ماندن و مراقب دشمن غفلت بودن.

 

 ۱- غرر الحكم و درر الكلم،باب غفلت